Ngày 30 tháng 11 năm nay, tôi lại có dịp về thành phố Santa Ana, California để lãnh giải thưởng Việt Báo Viết Về Nước Mỹ lần thứ hai. Lần trước cũng vào dịp lễ Tạ Ơn năm 2023, tôi được trao giải danh dự với hai bài viết: “Joe và Những Con Bồ Câu” và bài “Giữ Cháu Ngoại”. Lần này, tôi tiếp tục nhận giải với bài “Viết Văn Ở Mỹ” và bài “Xin Đừng Đẻ Nữa”.
Cứ mỗi hai năm, Việt Báo lại tổ chức trao giải một lần. Năm 2025 đánh dấu 50 năm người Việt tị nạn và cũng là năm thứ 25 từ ngày Việt Báo mở ra diễn đàn Viết Về Nước Mỹ vào dịp 30 tháng 4 năm 2000. Diễn đàn này mở cửa cho tất cả mọi người, không phân biệt tuổi tác, giới tính hay nghề nghiệp, ai cũng có thể bày tỏ tâm tư, tình cảm, suy nghĩ qua ngòi bút. Đây là nơi chia sẻ những trải nghiệm của bản thân, gia đình, người thân, bạn bè và những người có cùng hoàn cảnh trên con đường tìm đến nước Mỹ sau ngày 30 tháng 4 oan nghiệt năm 1975, cũng như cách mỗi người hội nhập vào đời sống Mỹ và trở thành công dân Mỹ như ngày hôm nay.
Người Việt tị nạn có một mẫu số chung là đắng cay rời bỏ nơi chôn nhau cắt rốn, cam chịu tận cùng đau khổ và mất mát để sống kiếp lưu vong và làm lại từ đầu nơi đất khách quê người. Họ cùng nhau viết lên trang sử mới vô cùng sống động vì mỗi cây mỗi hoa; mỗi nhà mỗi cảnh, không ai giống ai. Đó là lịch sử hàng ngàn, hàng vạn người viết. Cho đến nay, đã có hơn 7.000 bài viết với 16.000 trang sách, in trong 25 tuyển tập, mỗi tuyển tập dày hơn 640 trang, được lưu trữ tại thư viện quốc hội Hoa Kỳ. Đây là nơi quyền uy bậc nhất đã nhận để bảo tồn, gìn giữ tiếng Việt và một phần của văn hóa Việt Nam, của người Việt hải ngoại. Đó là niềm hãnh diện và tự hào của Việt Báo cũng như mỗi tác giả có tên trong số 25 tuyển tập giá trị này.
Đây là một “công trình kiến trúc” mang tầm vóc lịch sử, là ngôi nhà chung mà người đặt viên đá đầu tiên là anh Trần Dạ Từ, chị Nhã Ca và vài thân hữu khác. Anh chị là hai tên tuổi lớn trong làng văn học Việt Nam, được mọi người biết đến khi còn trong nước cũng như khi ra hải ngoại. Hiện anh chị đã về hưu và đang an dưỡng ở Thụy Điển. Người tiếp tục sự nghiệp của anh chị chính là cô con gái Hòa Bình, đang bồi đắp cho ngôi nhà chung đó ngày càng đồ sộ hơn, nguy nga hơn, như chị Kiều Chinh đã hết lời khen ngợi trong lời mở đầu khai mạc buổi lễ trao giải. Riêng tôi, lần đầu tiên tiếp xúc, nói chuyện thì thấy Hòa Bình rất dễ thương và dễ gần gũi, và đã chụp nhiều hình với cô.
Trong tháng 8/2025, tôi nhận được email báo tin từ cô Hằng Nguyễn và thư mời dự lễ trao giải của Việt Báo. Lần này, tôi dắt cả “phái đoàn” 5 người cùng đi gồm có tôi, bà xã, con gái Diệu Minh cùng với vợ chồng cô em vợ. Hai người em nghe tôi kể lại chuyến đi nhận giải hai năm trước, thích quá nên lần này xin theo.
Tôi có nhiều bà con và bạn bè sống ở San José mà từ ngày qua Mỹ đến giờ tôi chưa gặp lại họ, nhân dịp này tôi cũng muốn ghé thăm. Có một điều sâu xa nữa là ngay thời kỳ còn học trung học ở Việt Nam, qua sách vở tôi đã biết đến cây cầu Cổng Vàng là cây cầu treo dài nhất thế giới bắc qua Cổng Vàng nối thành phố San Francisco của tiểu bang California đến quận Marin xuyên qua biển Thái Bình Dương. Cây cầu là một trong những biểu tượng của San Francisco và Hoa Kỳ, được quốc tế công nhận là một trong những kỳ quan thế giới hiện đại. Tôi ao ước được một lần đặt chân trên cầu này và tự tay chụp được bức ảnh đẹp của nó thì lúc này đây là cơ hội tốt cho tôi. Tôi ghé thăm San José ba ngày. Con tôi lái xe từ San José đến vịnh San Francisco mất ba tiếng đồng hồ rồi đi qua cầu sang bờ bên kia của quận Marin rồi vòng lại. Lần này, tôi đã thực hiện được mơ ước của mình là đi bộ đến giữa cầu mà cảm thấy tâm hồn xao xuyến lâng lâng khó tả… Tôi cũng đã chụp được cây cầu từ nhiều góc độ khác nhau thật là đẹp. Tôi muốn cám ơn Việt Báo đã cho tôi cơ hội quý giá này.
Khi về lại quận Cam chờ ngày 30/11/2025, chúng tôi ở khách sạn Little Saigon Inn, nằm ở góc đường Brookhurst và Westminster, thành phố Garden Grove. Đây là trung tâm thương mại có rất đông người Việt cư trú. Từ chỗ trọ đi bộ qua vài góc đường là gặp không biết bao nhiêu là quán ăn, nhà hàng Việt Nam như Ốc và Lẩu, Lee’s Sanwich, Phở 79, Phở Quang Trung, Bánh Cuốn Lưu Luyến, Bánh Cuốn Tây Hồ, Hủ Tiếu Thanh Xuân, Seafood Cove #2, Cơm Tấm Thuận Kiều, Ghiền Bún Bò, Phở Gà 102 (có một không hai), Bánh Mì & Chè Cali Bakery… Người ăn uống ra vào tấp nập từ sáng đến khuya. Để mua thức ăn, trái cây, bánh kẹo và mọi thứ đem về, chúng tôi lái xe chừng 10 phút là đến các siêu thị như Saigon Supermarket, Siêu thị Thuận Phát, Siêu thị Hòa Bình, ABC Supermarket, và dĩ nhiên không quên khu Phước Lộc Thọ… Muốn mua thứ gì cũng có. Bất chợt nhớ tới Sàigòn, nhớ cảnh tiêu điều, ế ẩm của chợ Bến Thành, chợ An Đông. Hàng quán cứ thu hẹp dần, những người mua gánh bán bưng thì nay bị đuổi chỗ này, mai bị đuổi chỗ kia nên cuộc sống vô cùng vất vả.
Rồi thì ngày mong đợi cũng tới. Chúng tôi đến Bowers Museum đúng giờ quy định, lúc 11 giờ 30, nghĩa là 30 phút trước giờ khai mạc mà cô Hằng Nguyễn đã gửi email thông báo trước đó một ngày. Cô còn cẩn thận ghi rõ ở phòng tiếp tân chúng tôi ngồi bàn số 5, trong phòng khán phòng chúng tôi ngồi ở hàng ghế E # 3-4-5-6-7. Thật tình mà nói, tôi chưa thấy ai cẩn thận và tỉ mỉ đến từng chi tiết như cô Hằng này, thật là vất vả cho cô. Bowers Museum nằm ở số 2002 N Main street được kiến trúc theo phong cách Tây Ban Nha nửa cổ điển nửa hiện đại với nhiều phòng ốc khang trang, rộng rãi. Chủ tịch kiêm Tổng Giám Đốc là Tiến sĩ Sean O’ Harrow có vợ là người Việt Nam, không biết có ưu ái gì cho Việt Báo không?
Người mà tôi tiếp xúc đầu tiên ở Bowers Museum không ai khác hơn là cô Hằng Nguyễn. Cô kiểm tra tên từng khách mời và tác giả đến dự theo một danh sách có sẵn. Cô gắn trên ngực áo tôi một bảng tên màu đỏ, chữ trắng, bên trên bút danh DUY NHÂN có dòng chữ Tác Giả Thắng Giải. Sự kiện nhỏ cũng nói lên được lòng trân quý đối với người viết văn của Việt Báo nó lớn lao như thế nào. Cô không quên nhắc bàn của chúng tôi là bàn số 5 rồi chỉ tôi đến bàn ký tên sách. Cô phụ trách ở bàn này tôi không biết tên nhưng cô nói có biết tôi qua một người bạn ở Chicago. Tôi ký tên trên tất cả 15 quyển sách Giải thưởng Việt Báo Viết Về Nước Mỹ năm thứ 24 và 25, mỗi quyển dày 660 trang là tuyển tập của 48 tác giả. Lần này, bìa sách được in với tông màu xanh lá cây cũng là màu áo dài của các cô phụ trách tiếp tân. Các quyển sách này được bán hết trong thời gian ngắn ngay sau đó để gây quỹ. Nhiều người mua với giá rất cao so với giá bìa 26 Mỹ kim, điều này chứng tỏ khách mời của Việt Báo là những người yêu mến văn chương chữ nghĩa và có lòng với tác giả của nó. Đây là một tín hiệu vui cho tương lai sách báo tiếng Việt hải ngoại?
Tiếp tân và ăn trưa được diễn ra ở phòng có tên là John Lee Court, được ấn định từ 12:00 PM đến 13:00 PM. Phòng này thì rộng bao la và Việt Báo đặt 20 bàn, chừa chỗ cho mọi người tha hồ ăn uống, trò chuyện, giao lưu, chụp hình thoải mái. Buổi ra mắt sách “Người Mỹ Và Tôi” của cô Trương Ngọc Bảo Xuân cũng được tổ chức ở phòng này. Cô là người nhận giải chung kết Viết Về Nước Mỹ năm 2001 với bài “32 Năm Người Mỹ Và Tôi”. Hiện nay, cô là chánh chủ khảo, trưởng ban tuyển chọn VVNM. Tập truyện Người Mỹ Và Tôi của cô dày khoảng 500 trang với 36 truyện ngắn. Trong phần giới thiệu, nhà văn Phan Tấn Hải viết: “Tập truyện ngắn của nhà văn Trương Ngọc Bảo Xuân không có sự phức tạp của ngôn ngữ, nhưng mang sức mạnh của một dòng sống trôi chảy cuồn cuộn trên trang giấy. Hy hữu để có một hồn văn chương như thế”.
Trong ngày vui hôm nay, không nói đến chuyện ẩm thực là một thiếu sót lớn. Món ăn ngon đã đành, quan trọng hơn, theo tôi là cách trình bày từng món ăn rất nghệ thuật, hấp dẫn và bắt mắt, thể hiện được tính văn hóa rất cao. Chưa ăn đã thấy thèm rồi. Công trình này lại là một công lao to lớn của cô Hằng Nguyễn, nhiều người cũng đồng ý với tôi như vậy. Có người nói thôi không ăn nữa, để đó ngắm cũng đã rồi. Tôi thì có lợi thế hơn, vừa được ăn, vừa chụp hình lưu lại, khi nào muốn thì lấy ra xem hoặc khoe với mọi người để cùng xem.
Có lẽ điều lý thú, bất ngờ và ý nghĩa trong chuyến đi nhận giải thưởng Việt Báo lần này là được gặp gỡ, trò chuyện, trao đổi kinh nghiệm với những người bạn văn. Có người chưa hề quen biết, có người đã biết từ mấy chục năm nay nhưng chưa một lần diện kiến, có người ở ngoài nước Mỹ… Tất cả đã hội tụ về đây trong ngày hội lớn thì chắc là phải có duyên gì đây. Phải rồi, đây chính là duyên văn học, nghệ thuật mà mục đích là hướng đến Chân, Thiện, Mỹ.
Little Saigon “Sài Gòn Nhỏ”, thủ phủ của người Việt tị nạn đã từng có tiếng là nơi “Gió Tanh Mưa Máu”, nơi đấu tranh chính trị. Người ta nhân danh đủ thứ chủ nghĩa, đảng phái này, đảng phái kia, khuynh hướng này, khuynh hướng nọ để đánh phá nhau, nói xấu nhau, nhục mạ nhau bằng những động thái, ngôn từ khó nghe nhất, thậm chí còn hăm dọa, sẵn sàng dùng vũ lực với nhau nữa! Trong hoàn cảnh đó mà Việt Báo tổ chức được sinh hoạt như thế này thì tôi cho là vô cùng ý nghĩa. Đó là lý do mà mọi người mong muốn diễn đàn Viết Về Nước Mỹ ngày càng lớn mạnh và sinh hoạt văn học nghệ thuật như thế này vẫn được duy trì vì nó tác động tích cực đến xã hội nhiều lắm.
Cô Trương Ngọc Bảo Xuân, tôi đã biết từ năm 2001 là năm đầu tôi tham gia viết về nước Mỹ, đến nay mới có cơ hội gặp gỡ và nói chuyện. Cầm tay tôi, cô nói đã biết tôi từ lâu, đề tài tôi viết ý nghĩa và phong phú lắm chứ không riêng về cá nhân và gia đình, cô khuyến khích tôi nên in thành sách để gìn giữ cho mai sau.
Nhân vật gây bất ngờ và cảm xúc nhất lần này là cô Anne Khánh Vân. Tôi đang ngồi tại bàn với người nhà thì cô xuất hiện với áo dài xanh lá cây, đặc biệt là cái đầu trọc, lúng phúng là những sợi tóc đen mới ra. Tôi bất ngờ, thắc mắc trong bụng tại sao nơi chốn này lại có một sư cô tìm đến tôi? để làm gì? Khi nghe cô tự giới thiệu, tôi mới biết cô là một giám khảo trong cuộc thi VVNM lần này. Cô quyết tâm gặp tôi cho được để bày tỏ lòng mến mộ sau khi đọc bài “Joe Và Những Con Bồ Câu” đoạt giải năm 2023. Năm đó, cô bận không tham dự buổi lễ trao giải để gặp tôi. Cô nói bài tôi viết mang tính nhân văn và cảm động quá, cô cũng khen là hình tôi chụp rất đẹp. Tôi nói chỉ ghi lại những gì tôi nhìn thấy, đã diễn ra và tấm hình tôi chụp ông Joe và mấy con bồ câu khó khăn như thế nào, tuy nhiên đó cũng là tấm hình mà tôi ưng ý nhất. Về cái đầu trọc tôi thắc mắc, vì tế nhị nên không dám hỏi, nhưng cô tự thổ lộ rằng hai tháng trước cô đi hành hương ở Bhutan và Ấn Độ. Khi về đến Bồ Đề Đạo Tràng, nơi Đức Phật nhập niết bàn, cô đã xuất gia gieo duyên và được phủi tóc. Từ đó đến nay tóc đã mọc lại nhưng mỗi lần mọc lại thì cô cạo đi nên bây giờ nó… vậy đó. Trong khi viết bài này thì tôi vào trang VVNM tìm danh tính tác giả thì biết cô sinh năm 1974, tốt nghiệp Kinh Tế tại Pháp, đang làm việc cho một hãng lớn. Khánh Vân tham gia Viết Về Nước Mỹ từ năm 2006, nhận giải chung kết năm 2007 với bài tự truyện “Duyên Nợ Với Nước Mỹ”. Trường hợp xuất gia gieo duyên được cô thuật lại trong bài “Gieo Duyên, Gieo Hạt Mầm Lành” đăng ngày 14/11/2025.
Cô Kim Loan sống ở Canada, tôi đã biết từ lần phát giải năm 2023, cũng tìm đến tôi để chia sẻ về việc giữ cháu vì cô cũng có cháu nên rất hiểu và thông cảm với tôi về công việc nặng nhọc này, nhất là đối với người lớn tuổi như tôi, phải có một tình thương vô bờ bến mới làm được. Cô nói bài viết của tôi có nhiều điều để những bà mẹ trẻ học tập. Tôi không ngờ nó có sức lan tỏa đến như vậy. Dầu sao, khi viết về những đứa cháu ngoại hay cháu nội của mình, tôi đều cảm thấy sôi nổi và hào hứng lạ lùng, hơn là khi viết về những đề tài khác. Lại một kinh nghiệm sống: Khi bạn làm bất cứ chuyện gì, với nhiệt tâm, với cả tấm lòng thì nhất định sẽ mang lại kết quả tốt đẹp thôi.
Lễ trao giải diễn ra tại khán phòng nơi có sân khấu rộng và chỗ ngồi thoải mái cho vài trăm người. Mở đầu là lời chào mừng quan khách và các tác giả trúng giải của hai MC Nguyễn Hoàng Dũng và cô Thụy Trinh. Luật sư Dũng vẫn dí dỏm, lưu loát và cô Thụy Trinh vẫn duyên dáng, xinh đẹp, trẻ trung như trước đây hai năm. Dường như thời gian đã phải dừng lại với họ.
Buổi lễ hầu như hoàn hảo, không có điều gì sai sót là nhờ trình độ tổ chức chuyên nghiệp và sự sắp xếp chương trình hợp lý khoa học: Phần trao giải xen kẽ với phần văn nghệ và phát biểu của những khách mời quan trọng. Mở đầu là màn hợp ca “Mẹ Trùng Dương – Mẹ Việt Nam”, kế đó cô Kiều Chinh đại diện Việt Báo nói lời mở đầu khai mạc như truyền thống. Sau cô Kiều Chinh là phần phát biểu của ông chủ tịch và giám đốc của Bowers Museum và cựu dân biểu liên bang Alan Lowenthal, người có công đưa bộ sách VVNM vào thư viện quốc hội Hoa Kỳ. Tiếp theo, MC Nguyễn Hoàng Dũng ngỏ lời cảm ơn những người đã ủng hộ, góp phần vào sự thành công của buổi lễ từ tài chính, vật chất, công sức, thời gian cũng như những người thiện nguyện, đặc biệt như nhà văn Trương Ngọc Bảo Xuân, Trịnh Y Thư không những bỏ thời gian ra để chọn bài, chấm bài, còn bỏ tiền túi ra ủng hộ cho giải thưởng nữa, rất tiếc là không thể kể hết ra được.
Chương trình văn nghệ lại tiếp tục với bài “Trăm Mến Ngàn Thương” của Hoài Linh với giọng ca Jimmy Nhật Hà. Sau đó là phần giới thiệu và trao giải đặc biệt cho 7 tác giả, họ đều là người trẻ: Nhị Độ Hoàng Mai, Huỳnh Thanh Tú, Sỏi Ngọc, Việt An, Nguyễn Mộng Giang, Phước An Thy, Chính Vũ. Sau phần trao giải là phần trình diễn xuất sắc của ca sĩ Thương linh với hai bài hát của nhà thơ Trần Dạ Từ: “Bay Và Rơi” và “Sài Gòn Blue”. Dân biểu liên bang Dereck Trần, người vừa mới đắc cử nhiệm kỳ này được mời phát biểu, bài phát biểu bằng tiếng Anh, khá dài. Tiếp theo là phần trao giải danh dự cho các tác giả, đa số là những gương mặt thân quen từ năm 2023 đó là Biển Cát, Lại Thị Mơ, Duy Nhân, Kim Loan, Lê Đức Luận, Minh Thúy Thành Nội, Trương Ngọc Anh, Triệu Phong, Hoàng Đình Minh Long.
Chương trình tiếp tục với ý kiến của hai thế hệ tiêu biểu, một U90 và một thuộc thế hệ thứ 2. Giáo sư học giả Trần Huy Bích với cốt cách mảnh mai, mái đầu bạc phơ, di cư vào Nam năm 18 tuổi, là bạn thân của nhà thơ Trần Dạ Từ từ 70 năm trước, trải qua biết bao biến cố lịch sử, bao nỗi thăng trầm của thời cuộc, cuối cùng hai người cũng gặp lại nhau trên đất Mỹ, cùng sinh hoạt với nhau trong một môi trường là điều rất quý. Chúc ông trường thọ.
“Mùa Thu Paris” của Phạm Duy và “Tưởng Niệm” của Trầm Tử Thiêng là hai nhạc phẩm tiếp theo trước khi giải phóng sự về đời sống của người vô gia cư ở đại lộ Bolsa được trao cho mục sư Thắng Chu.
Giải thưởng mà mọi người hồi hộp và mong đợi nhất lần này thuộc về cô Minh Thúy Thành Nội gọi là giải Vinh Danh Tác Giả-Tác Phẩm, kế đến là giải Vinh Danh Tác Giả thuộc về cô Biển Cát và giải Vinh Danh Tác Phẩm thuộc về cô Kim Loan.
Lễ trao giải VVNM năm 2024-2025 được khép lại sau khi ban tổ chức, các giám khảo và tác giả được mời chụp chung tấm hình lưu niệm. Vậy mà mọi người vẫn tiếp tục từng nhóm trò chuyện với nhau như muốn kéo dài giây phút chia tay. Con gái tôi cũng muốn nán lại để chụp thêm mấy tấm hình. Tôi nói:
“- Thôi, mình về để chuẩn bị, ngày mai đáp chuyến bay sớm nhất về Chicago nữa. Bữa tiệc nào, cuộc vui nào cũng đến hồi chấm dứt thôi con.”
“- Đâu còn dịp nào mình tới đây nữa ba?”
“- Còn chứ con, năm 2027.”
“- Lúc đó chắc gì ba….”
Nói tới đây, con tôi ngập ngừng, hai con mắt đỏ hoe. Tôi hiểu ý, chưa kịp trả lời thì nó nói tiếp:
“- Lúc đó ba đã 84 tuổi rồi. Nếu có giải đặc biệt trao cho người cao tuổi nhất và gắn bó với Viết Về Nước Mỹ lâu nhất chắc ba sẽ được vì ba tham gia viết đã 26 năm rồi, một phần tư thế kỷ chứ có ít đâu. Cả nhà mình sẽ có dịp tới đây lần nữa.”