Thách thức của việc chuyển giao Kinh doanh gia đình Việt sang thế hệ thứ ba.

• 1. Tên cộng đồng hoặc khu vực: Hội Doanh nghiệp Gia đình Việt Nam (Vietnam Family Business Association)
• 2. Vị trí địa lý chính: Toàn quốc (Việt Nam)
• 3. Quy mô dân số hoặc số lượng thành viên ước tính: Hàng trăm doanh nghiệp thành viên (theo ước tính ban đầu từ năm 2018)
• 4. Tổ chức, nhóm, trung tâm quan trọng: Hội Doanh nghiệp Gia đình Việt Nam (VFBA), Trung tâm Nghiên cứu Doanh nghiệp và Kinh doanh (CBAS) thuộc Đại học Kinh tế Quốc dân, Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI)
• 5. Sự kiện, lễ hội, chương trình nổi bật: Diễn đàn Doanh nghiệp Gia đình Việt Nam, các hội thảo chuyên đề về quản trị, kế thừa và chuyển đổi số cho doanh nghiệp gia đình
• 6. Gương mặt, nhân vật tiêu biểu: Ông Trần Trọng Kiên (Chủ tịch VFBA), các chuyên gia đầu ngành về quản trị doanh nghiệp gia đình, các nhà sáng lập và lãnh đạo doanh nghiệp gia đình thành công
• 7. Trang web, mạng xã hội hoặc kênh thông tin chính: Website: vfba.vn
• 8. Điểm nổi bật, đặc trưng hấp dẫn của cộng đồng: Nền tảng kinh tế quan trọng của Việt Nam, gắn liền với văn hóa gia đình và truyền thống; đối mặt với thách thức lớn về quản trị chuyên nghiệp, kế thừa và chuyển giao thế hệ; tiềm năng phát triển mạnh mẽ nếu có chiến lược phù hợp

Thách thức của việc chuyển giao Kinh doanh gia đình Việt sang thế hệ thứ ba là một đề tài nhận được nhiều sự quan tâm sâu sắc trong bối cảnh kinh tế hiện nay. Mô hình Kinh doanh gia đình Việt, vốn là xương sống của nền kinh tế, đã trải qua bao thăng trầm, khẳng định vị thế và xây dựng nên những giá trị bền vững qua nhiều thế hệ. Tuy nhiên, khi bước vào giai đoạn chuyển giao cho thế hệ thứ ba, những doanh nghiệp này thường đối mặt với một loạt thách thức phức tạp, đòi hỏi sự tinh tế trong quản lý và tầm nhìn chiến lược. Thế hệ đầu tiên gầy dựng, thế hệ thứ hai phát triển và mở rộng, nhưng thế hệ thứ ba lại mang theo những kỳ vọng, tư duy và kinh nghiệm hoàn toàn khác biệt, tạo nên những áp lực và cơ hội đan xen.

Sự Khác Biệt Giữa Các Thế Hệ và Kỳ Vọng

Một trong những thách thức lớn nhất trong việc chuyển giao Kinh doanh gia đình Việt sang thế hệ thứ ba chính là sự khác biệt về tư duy và kỳ vọng giữa các thế hệ. Thế hệ sáng lập và thế hệ thứ hai thường mang nặng tư duy truyền thống, chú trọng sự ổn định, tích lũy và xây dựng mối quan hệ cá nhân. Họ có thể tin tưởng vào kinh nghiệm tích lũy qua nhiều năm, vào những công thức đã được chứng minh hiệu quả trong quá khứ. Ngược lại, thế hệ thứ ba, thường được giáo dục ở môi trường quốc tế hoặc tiếp cận sớm với công nghệ, có xu hướng cởi mở hơn với sự đổi mới, chấp nhận rủi ro và tìm kiếm những mô hình kinh doanh đột phá hơn.

Tư duy và Phong cách Lãnh đạo

Sự khác biệt về tư duy dẫn đến sự khác biệt rõ rệt trong phong cách lãnh đạo. Thế hệ trước có thể ưa chuộng phong cách lãnh đạo tập trung, ra quyết định theo kiểu “cây đa cây đề,” dựa trên uy tín và kinh nghiệm cá nhân. Họ có thể khó chấp nhận sự phân quyền hoặc những ý tưởng mới mẻ không đến từ mình. Trong khi đó, thế hệ thứ ba thường thiên về phong cách lãnh đạo dân chủ, khuyến khích sự tham gia của nhân viên, đề cao dữ liệu và công nghệ trong việc ra quyết định. Sự va chạm giữa hai phong cách này có thể tạo ra mâu thuẫn nội bộ, gây khó khăn cho quá trình chuyển giao và định hướng phát triển của Kinh doanh gia đình Việt.

Xung đột Giá trị và Tầm nhìn

Bên cạnh phong cách lãnh đạo, xung đột về giá trị và tầm nhìn cũng là một rào cản đáng kể. Thế hệ trước có thể đặt nặng giá trị truyền thống, mối quan hệ gia đình và sự an toàn tài chính. Họ có thể ưu tiên duy trì những gì đã có hơn là mạo hiểm với những dự án mới. Thế hệ thứ ba, với tầm nhìn toàn cầu và khao khát khẳng định bản thân, thường muốn mở rộng thị trường, đa dạng hóa sản phẩm, áp dụng công nghệ mới và có thể chấp nhận rủi ro cao hơn để đạt được sự tăng trưởng vượt bậc. Việc dung hòa những giá trị và tầm nhìn khác biệt này đòi hỏi sự thấu hiểu, kiên nhẫn và khả năng thương lượng từ cả hai phía.

Vấn Đề Về Năng Lực và Kinh nghiệm

Một thách thức khác mà Kinh doanh gia đình Việt phải đối mặt khi chuyển giao cho thế hệ thứ ba là vấn đề về năng lực và kinh nghiệm. Mặc dù thế hệ thứ ba thường được đào tạo bài bản, có kiến thức chuyên môn vững vàng, nhưng họ có thể thiếu kinh nghiệm thực chiến và sự hiểu biết sâu sắc về hoạt động nội bộ cũng như văn hóa doanh nghiệp.

Thiếu Kinh nghiệm Thực chiến

Thế hệ thứ ba có thể có bằng cấp cao từ các trường đại học danh tiếng, nhưng lại thiếu thời gian tích lũy kinh nghiệm thực tế trong môi trường kinh doanh đầy biến động của Việt Nam. Họ có thể chưa từng trải qua những giai đoạn khó khăn, những quyết định mang tính sống còn mà thế hệ trước đã phải đối mặt. Sự thiếu hụt kinh nghiệm này có thể khiến họ khó đưa ra những quyết sách đúng đắn trong các tình huống phức tạp, hoặc thiếu sự nhạy bén cần thiết để nắm bắt cơ hội trên thị trường.

Áp lực Từ Cái Bóng Quá Lớn

Thế hệ kế thừa thường phải đối mặt với áp lực tâm lý không nhỏ từ cái bóng quá lớn của người tiền nhiệm. Họ được kỳ vọng phải không chỉ duy trì mà còn phải vượt qua những thành tựu của thế hệ trước. Áp lực này có thể khiến họ trở nên thận trọng quá mức, không dám đổi mới, hoặc ngược lại, quá vội vàng trong việc chứng tỏ bản thân, dẫn đến những quyết định thiếu cân nhắc. Điều này đặc biệt đúng với những Kinh doanh gia đình Việt đã có lịch sử lâu đời và thương hiệu mạnh.

Đào tạo và Phát triển Kế cận

Để giải quyết vấn đề này, các doanh nghiệp gia đình cần có một lộ trình đào tạo và phát triển kế cận rõ ràng, bài bản. Thế hệ thứ ba cần được cho cơ hội để trải nghiệm thực tế ở nhiều vị trí khác nhau trong công ty, từ sản xuất, kinh doanh đến quản lý. Họ cần được giao quyền và trách nhiệm dần dần, có sự hướng dẫn và cố vấn từ thế hệ đi trước, thay vì bị “ném” thẳng vào vị trí lãnh đạo cao nhất mà không có sự chuẩn bị kỹ lưỡng.

Quản Trị Cảm Xúc và Quan Hệ Nội Bộ

Trong Kinh doanh gia đình Việt, các mối quan hệ cá nhân thường đan xen với quan hệ công việc, tạo ra một ma trận phức tạp đòi hỏi khả năng quản trị cảm xúc cao. Việc chuyển giao quyền lực cho thế hệ thứ ba có thể làm bộc lộ những mâu thuẫn tiềm ẩn và thử thách sự gắn kết trong gia đình.

Mối Quan Hệ Gia đình Phức tạp

Các mối quan hệ gia đình như anh chị em, cô chú, bác ruột cùng làm việc trong công ty có thể tạo ra những rắc rối khi quyền lực thay đổi. Sự ghen tỵ, cảm giác không được công nhận, hoặc những bất đồng từ thời thơ ấu có thể bùng phát và ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả công việc. Việc thế hệ thứ ba, dù có năng lực, nhưng vẫn bị coi là “con cháu” trong mắt các thành viên lớn tuổi hơn, cũng là một rào cản lớn.

Công bằng và Sự Tín Nhiệm

Để quá trình chuyển giao diễn ra suôn sẻ, vấn đề công bằng và sự tín nhiệm là vô cùng quan trọng. Các quyết định liên quan đến thăng tiến, lương thưởng, hay phân công công việc cần phải minh bạch và dựa trên năng lực, đóng góp thực tế, thay vì mối quan hệ huyết thống. Khi các thành viên trong gia đình cảm thấy không được đối xử công bằng, sự tín nhiệm sẽ mất đi, dẫn đến sự chia rẽ và suy yếu nội lực của doanh nghiệp.

Thích Ứng Với Xu Hướng Thị Trường Mới

Thế hệ thứ ba thường là cầu nối quan trọng giúp Kinh doanh gia đình Việt thích ứng với những xu hướng thị trường đang thay đổi chóng mặt. Tuy nhiên, việc thuyết phục thế hệ đi trước chấp nhận sự thay đổi đôi khi lại là một thách thức không hề nhỏ.

Chuyển Đổi Số và Đổi Mới Sáng tạo

Trong kỷ nguyên số, việc chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo là yếu tố sống còn đối với mọi doanh nghiệp. Thế hệ thứ ba thường có kiến thức sâu rộng về công nghệ, marketing số và các mô hình kinh doanh mới. Tuy nhiên, họ có thể gặp phải sự kháng cự từ thế hệ trước, những người đã quen với cách làm truyền thống và ngại thay đổi, sợ rủi ro khi đầu tư vào công nghệ mới. Việc cân bằng giữa việc duy trì giá trị cốt lõi và áp dụng công nghệ hiện đại là một bài toán khó.

Toàn Cầu Hóa và Cạnh Tranh

Thế giới ngày càng phẳng, kéo theo sự cạnh tranh khốc liệt từ các doanh nghiệp quốc tế. Thế hệ thứ ba thường có tầm nhìn toàn cầu, mong muốn đưa thương hiệu Kinh doanh gia đình Việt vươn ra thế giới. Tuy nhiên, việc mở rộng ra thị trường quốc tế đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ lưỡng về tài chính, nguồn nhân lực và sự hiểu biết về văn hóa kinh doanh đa quốc gia. Đây là một bước đi đầy rủi ro mà thế hệ trước có thể không sẵn lòng chấp nhận.

Các Giải Pháp và Hướng Đi Tiềm Năng

Để vượt qua những thách thức trên, Kinh doanh gia đình Việt cần có những giải pháp đồng bộ và một lộ trình chuyển giao rõ ràng.

Xây Dựng Cơ Cấu Quản Trị Chuyên Nghiệp

Một trong những giải pháp quan trọng nhất là xây dựng cơ cấu quản trị chuyên nghiệp, tách bạch giữa quyền sở hữu gia đình và quyền điều hành doanh nghiệp. Việc thành lập hội đồng quản trị độc lập với sự tham gia của các thành viên bên ngoài có kinh nghiệm có thể mang lại những góc nhìn khách quan, giúp đưa ra các quyết định chiến lược hiệu quả hơn và giảm thiểu mâu thuẫn nội bộ do yếu tố gia đình. Điều này cũng giúp thế hệ thứ ba có môi trường làm việc chuyên nghiệp để phát huy năng lực.

Khuyến Khích Đổi Mới và Tự Chủ

Thế hệ thứ ba cần được khuyến khích đổi mới và có quyền tự chủ trong phạm vi nhất định. Thay vì áp đặt, thế hệ đi trước nên đóng vai trò cố vấn, tạo điều kiện cho thế hệ kế cận thử nghiệm các ý tưởng mới, chấp nhận rủi ro có kiểm soát. Việc cho phép thế hệ trẻ điều hành một dự án nhỏ hoặc một bộ phận cụ thể có thể giúp họ tích lũy kinh nghiệm, chứng minh năng lực và xây dựng sự tín nhiệm từ các thành viên khác trong gia đình và công ty.

Hỗ Trợ Từ Bên Ngoài

Việc tìm kiếm sự hỗ trợ từ các chuyên gia tư vấn bên ngoài về quản trị doanh nghiệp, chuyển giao thế hệ hoặc giải quyết xung đột gia đình cũng là một hướng đi hiệu quả. Các chuyên gia này có thể mang lại cái nhìn khách quan, giúp thiết kế lộ trình chuyển giao phù hợp và đóng vai trò trung gian hòa giải khi cần thiết, đảm bảo quá trình chuyển giao diễn ra công bằng và minh bạch cho tất cả các bên liên quan trong Kinh doanh gia đình Việt.

Thực tế cho thấy, việc chuyển giao Kinh doanh gia đình Việt sang thế hệ thứ ba không chỉ là một quá trình hành chính mà còn là một hành trình đầy cảm xúc, đòi hỏi sự linh hoạt, thấu hiểu và lòng tin từ tất cả các bên. Thành công của quá trình này không chỉ quyết định sự tồn vong của một doanh nghiệp mà còn góp phần định hình tương lai của một nền kinh tế, nơi những giá trị truyền thống có thể hài hòa cùng sự phát triển hiện đại.